FOB Là Gì? Chi Tiết Về Giá FOB, Trách Nhiệm và Cách Tính Trong Xuất Nhập Khẩu 2025

Trong các hợp đồng thương mại quốc tế tại Việt Nam hiện nay, FOB là điều kiện giao hàng phổ biến nhất, chiếm tỷ trọng lớn trong kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, việc hiểu sai về điểm chuyển giao rủi ro hay nhầm lẫn giữa giá FOB và các loại giá khác đã khiến không ít doanh nghiệp phải gánh chịu những khoản chi phí phát sinh khổng lồ, thậm chí mất trắng hàng hóa khi sự cố xảy ra.

Vậy bản chất FOB là gì? Cách tính giá FOB (FOB Price) như thế nào để không bị lỗ? Và tại sao các chuyên gia logistics lão luyện thường khuyên “Mua FOB, bán CIF”? Hãy cùng Finlogistics giải mã tường tận ngay trong bài viết này.

FOB là gì trong Incoterms 2020?

Định nghĩa FOB (Free On Board)

FOB là viết tắt của cụm từ tiếng Anh Free On Board, dịch nôm na là “Giao hàng trên tàu”.

Theo quy tắc của Incoterms 2020 (do Phòng Thương mại Quốc tế – ICC ban hành), điều kiện FOB quy định:

• Người bán (Seller): Hoàn thành trách nhiệm giao hàng khi hàng hóa đã được đặt an toàn trên boong tàu (On Board) tại cảng đi quy định.

• Người mua (Buyer): Chịu mọi chi phí và rủi ro đối với hàng hóa kể từ thời điểm hàng nằm trên tàu trở đi.

Ví dụ: Hợp đồng ghi “FOB Haiphong Port, Incoterms 2020”.

Nghĩa là người bán (tại Việt Nam) phải chịu trách nhiệm và chi phí để đưa hàng qua lan can tàu và đặt yên vị trên tàu tại cảng Hải Phòng. Sau khoảnh khắc đó, nếu tàu bị chìm hay hàng bị hư hỏng trên đường đi sang Mỹ, trách nhiệm thuộc về người mua.

>>> Xem ngay: Incoterms 2020 Là Gì? Chi Tiết 11 Điều Kiện Giao Hàng & Link Tải PDF (Mới Nhất)

Lưu ý: FOB chỉ dành cho đường biển

Rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam mắc lỗi sơ đẳng khi áp dụng FOB cho hàng đi máy bay (Air) hoặc vận chuyển đường bộ.

Khuyến cáo từ Finlogistics: FOB chỉ áp dụng cho Vận tải đường biển và Thủy nội địa.

Nếu bạn vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không hoặc đóng trong Container giao tại bãi (CY) thay vì giao lên tàu, hãy sử dụng điều kiện FCA (Free Carrier) thay vì FOB để tránh tranh chấp về điểm chuyển giao rủi ro.

Phân chia trách nhiệm & Rủi ro trong điều kiện FOB

Để bạn dễ hình dung ai làm gì, ai trả tiền, Finlogistics đã tổng hợp bảng phân chia trách nhiệm chi tiết dưới đây. Đây là kiến thức nền tảng để bạn đàm phán hợp đồng.

Hạng mục công việc (Cost & Risk)	Người Bán (Seller)	Người Mua (Buyer)
Đóng gói hàng hóa, kiểm đếm	✅	—
Vận chuyển nội địa (Trucking) ra cảng đi	✅	—
Khai báo hải quan xuất khẩu	✅	—
Đóng thuế xuất khẩu (nếu có)	✅	—
Chi phí tại cảng đi (Local Charges: THC, Bill, Seal…)	✅	—
Thuê tàu & Trả cước biển (Ocean Freight)	✅	—
Mua bảo hiểm hàng hóa	—	✅
Chi phí tại cảng đến (Dỡ hàng, Local charges đầu nhập)	—	✅
Thông quan nhập khẩu & Thuế nhập khẩu	—	✅
Vận chuyển về kho người mua	—	✅

Điểm mấu chốt: Ranh giới chuyển giao rủi ro là “Trên tàu”.

• Tình huống: Nếu trong quá trình cẩu hàng từ cầu cảng lên tàu, cần cẩu bị đứt dây làm container rơi xuống nước trước khi chạm sàn tàu -> Người bán chịu.

• Tình huống: Nếu hàng đã đặt xong trên tàu, tàu chạy được 1 hải lý thì bị cháy -> Người mua chịu.

Giá FOB là gì? Cách tính giá FOB chuẩn xác nhất

Khi khách hàng hỏi “Báo giá FOB cho tôi”, bạn cần hiểu giá FOB là gì và nó bao gồm những thành phần nào.

Công thức tính giá FOB

Một mức giá FOB chuẩn (FOB Price) sẽ được cấu thành từ các yếu tố sau:

Phân tích các thành phần trong giá FOB

1. Giá hàng hóa (Ex-Work): Chi phí sản xuất và lợi nhuận mong muốn của người bán.

2. Chi phí vận chuyển nội địa: Tiền xe container/xe tải kéo hàng từ kho ra cảng (Ví dụ: Từ KCN VSIP Bắc Ninh ra Cảng Hải Phòng).

3. Phí thủ tục hải quan: Chi phí thuê dịch vụ khai báo tờ khai, kiểm hóa (nếu có).

4. Local Charges (Phí địa phương): Đây là phần các Sale mới vào nghề hay quên nhất, dẫn đến báo giá bị lỗ. Bao gồm:

   • THC (Terminal Handling Charge): Phí xếp dỡ tại cảng.

   • Seal: Phí kẹp chì.

   • B/L (Bill of Lading): Phí phát hành vận đơn.

   • Telex Release: Phí điện giao hàng (nếu cần).

Mẹo từ Finlogistics: Để có giá FOB cạnh tranh mà không bị hớ, bạn nên liên hệ với các đơn vị Forwarder uy tín để xin bảng giá Local Charges cập nhật mới nhất cho từng hãng tàu và từng tháng.

Phân biệt FOB với các thuật ngữ liên quan (Chuyên sâu)

Để trở thành một chuyên gia trong mắt đối tác, bạn không chỉ cần hiểu FOB, mà còn phải biết phân biệt nó với các điều kiện dễ gây nhầm lẫn khác.

So sánh FOB và CIF

Đây là cặp bài trùng thường xuyên được đặt lên bàn cân.

• Giống nhau: Đều áp dụng cho đường biển và điểm chuyển giao rủi ro đều là “trên tàu tại cảng đi”.

• Khác nhau cơ bản:

  • FOB: Người mua lo thuê tàu (Freight) và mua bảo hiểm.

  • CIF (Cost, Insurance, Freight): Người bán lo thuê tàu và mua bảo hiểm.

Phân biệt FOB Incoterms và “FOB Shipping Point”

Trong quá trình làm việc, đặc biệt với đối tác Mỹ, bạn có thể gặp thuật ngữ “FOB Shipping Point” hay “FOB Destination”. Rất nhiều người lầm tưởng đây là FOB trong Incoterms 2020. Sai lầm!

• FOB Incoterms (Quốc tế): Do ICC ban hành. Rủi ro chuyển giao khi hàng lên tàu.

• FOB Shipping Point (Luật Mỹ): Thuộc Bộ luật Thương mại Thống nhất Hoa Kỳ (UCC). Quy định rằng quyền sở hữu và rủi ro chuyển sang người mua ngay khi người bán giao hàng cho đơn vị vận chuyển tại kho (gần giống FCA/EXW).

• FOB Destination (Luật Mỹ): Rủi ro chuyển giao khi hàng đến tận kho người mua (gần giống DAP/DDP).

Lưu ý: Khi ký hợp đồng, hãy ghi rõ áp dụng theo bộ luật nào. Ví dụ: “FOB Haiphong Port, Incoterms 2020” để tránh bị áp dụng luật nội địa của nước đối tác.

Bài toán kinh tế: Chiến thuật “Mua FOB bán CIF”

Tại sao giới buôn hàng quốc tế lão luyện thường truyền tai nhau câu thần chú: “Xuất CIF, Nhập FOB” (hay Mua FOB bán CIF)? Dưới đây là phân tích chiến lược từ các chuyên gia của Finlogistics.

Tại sao nên Mua giá FOB (Nhập khẩu)?

Khi bạn nhập khẩu hàng từ Trung Quốc hay Châu Âu về Việt Nam, mua giá FOB mang lại lợi thế lớn:

1. Chủ động vận chuyển: Bạn (thông qua Forwarder của mình) tự book tàu. Bạn sẽ biết chính xác khi nào hàng đi, khi nào hàng về, không phụ thuộc vào người bán.

2. Tránh bị “làm giá”: Nếu mua CIF, người bán nước ngoài có thể book cước tàu giá rẻ nhưng kê khai giá cao để ăn chênh lệch. Hoặc họ book hãng tàu chất lượng kém, transit time dài khiến bạn lỡ kế hoạch kinh doanh.

3. Kiểm soát chi phí: Bạn đàm phán trực tiếp cước vận chuyển với Forwarder Việt Nam (như Finlogistics), dễ xử lý công nợ và hóa đơn hơn làm việc với đại lý nước ngoài.

Tại sao nên Bán giá CIF (Xuất khẩu)?

Ngược lại, khi xuất khẩu, bán CIF giúp bạn:

1. Tăng lợi nhuận: Bạn là người thuê tàu. Nếu bạn có đối tác Logistics tốt (giá cước rẻ), bạn có thể báo giá cước cao hơn một chút cho khách hàng để hưởng chênh lệch.

2. Giữ chân khách hàng: Bạn cung cấp dịch vụ trọn gói (hàng + vận chuyển + bảo hiểm), khách hàng chỉ việc nhận hàng. Điều này tăng tính cạnh tranh cho sản phẩm của bạn.

Giải pháp của Finlogistics: Dù bạn chọn chiến thuật nào, Finlogistics đều có giải pháp tối ưu. Chúng tôi có mạng lưới đại lý toàn cầu để handle đơn hàng FOB nhập khẩu về Việt Nam mượt mà, đồng thời có Contract giá tốt với các hãng tàu lớn (Maersk, ONE, Cosco…) để hỗ trợ bạn bán CIF xuất khẩu có lãi.

Quy trình thực hiện đơn hàng FOB (Dành cho người bán)

Nếu bạn là doanh nghiệp xuất khẩu lần đầu bán giá FOB, hãy nắm chắc quy trình 6 bước sau đây:

1. Ký hợp đồng: Chốt giá FOB và cảng xuất khẩu (Ví dụ: FOB Cat Lai).

2. Nhận Booking: Người mua (hoặc Forwarder của họ) sẽ gửi cho bạn Lệnh cấp vỏ container (Booking Confirmation).

3. Kéo vỏ & Đóng hàng: Bạn thuê xe kéo container rỗng về kho đóng hàng, kẹp chì (Seal).

4. Hạ bãi & Khai hải quan: Kéo hàng hạ bãi cảng chờ xuất (CY) và mở tờ khai hải quan xuất khẩu.

5. Gửi chứng từ (SI/VGM): Gửi chi tiết làm Bill (Shipping Instruction) và Phiếu cân (VGM) cho hãng tàu trước giờ cắt máng (Closing time).

6. Hoàn tất: Thanh toán Local Charges tại cảng, nhận Vận đơn (Bill of Lading) và gửi cho người mua để đòi tiền hàng.

Kết luận

Hiểu đúng FOB là gì và nắm vững cách tính giá FOB là bước đầu tiên để đảm bảo an toàn tài chính cho doanh nghiệp XNK. Một sơ suất nhỏ trong việc xác định điểm chuyển giao rủi ro hay nhầm lẫn giữa Incoterms và luật Mỹ (FOB Shipping Point) đều có thể trả giá đắt.

Dù bạn quyết định “Mua FOB” để chủ động kiểm soát hay “Bán CIF” để tối ưu lợi nhuận, Finlogistics luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn. Với hơn 10 năm kinh nghiệm và hệ thống văn phòng trải dài từ Bắc vào Nam (Hà Nội, Hải Phòng, Lạng Sơn, TP.HCM), chúng tôi tự tin cung cấp giải pháp Logistics toàn diện, an toàn và tối ưu chi phí nhất.

CÂU HỎI THƯỜNG GẶP (FAQ) VỀ FOB

Giá FOB đã bao gồm bảo hiểm chưa?

Chưa. Trong điều kiện FOB, người bán không có trách nhiệm mua bảo hiểm. Người mua sẽ là người mua bảo hiểm cho lô hàng.

FOB có áp dụng cho đường hàng không (Air) không?

Theo lý thuyết Incoterms 2020: KHÔNG. Bạn nên dùng điều kiện FCA (Free Carrier) cho đường hàng không. Tuy nhiên, trong thực tế nhiều người vẫn quen dùng “FOB Nội Bài”, nhưng rủi ro pháp lý sẽ cao nếu xảy ra tranh chấp.

Mua hàng FOB từ Trung Quốc về Việt Nam ai trả cước tàu?

Bạn (người mua tại Việt Nam) sẽ phải trả cước tàu (Ocean Freight). Finlogistics có thể hỗ trợ bạn book tàu và thanh toán cước này với giá tốt nhất.